سیف دیروز قلم امروز

1- روند تشکیل سازمانهای بین المللی را به اختصار بیان کنید؟

تجارت و ارتباطات روز افزون بین المللی باعث پیدایش و توسعه سازمانهای بین المللی بوده است، به همین دلیل نهادی به نام «کنسول» تشکیل شد که وظیفۀ آن حمایت از اتباع کشور متبوع خودش بود اما این نهاد یک وظیفۀ غیر سیاسی داشت. بنابراین کشورها افراد دیگری را به عنوان نمایندۀ سیاسی کشور خویش به نام «سفیر» به خارج اعزام می کردند که وظیفۀ اصلی آن حل مسایل سیاسی و منافع سیاسی دولت متبوع خودش بود؛ از قرن پانزدهم سفیرها دایمی شد و سفارت‌خانه‌ها به وجود آمد.

به مرور زمان، گسترش روابط بین المللی و پیچیدگی آن، ناتوانی سفرای دایم را در حل مسایل جهانی و منطقه‌ای آشکار ساخت و در برخی موارد، اختلافات نه تنها در برگیرنده دو کشور بود، بلکه چندین کشور را شامل می‌شد. به همین دلیل برای حل این اختلافات کنفرانس ایجاد شد، که این کنفرانس ها متشکل از نمایندگان کشورها بودند.

اما به دلایل عیب هایی که کنفرانس داشت، نهادی دیگری به نام «اتحادیه» به وجود آمد که این اتحادیه‌ به دو دسته تقسیم شده است:

1-    اتحادیه های بین المللی خصوصی که از اشخاص و انجمن ها ایجاد شد.

2-    اتحادیه های بین المللی عمومی که دولت ها آن را ایجاد نمودند.

که در نتیجه اتحادیه‌های گوناگونی در زمینه‌های مختلف به وجود آمد که از جمله آنها را می توان به «اتحادیه جهانی پست»، «اتحادیه بین المللی حمل و نقل راه آهن»، «دفتر بین المللی بهداشت عمومی»، «اتحادیه بین المللی شکر»، «مؤسسه بین المللی کشاورزی» و ... اشاره نمود و همین اتحادیه‌ها سرآغازی برای پیدایش سازمان‌های بین المللی کنونی به شمار می آیند.

 

2- پس از تعریف سازمان های بین المللی، ویژگی‌های آن را نیز بر شمرده و شرح دهید؟

سازمان‌های بین المللی به تجمعی از دولت‌ها اطلاق می‌شود که بر اساس یک سند تأسیس (معاهده) تشکیل می‌شود و اعضای آن اهداف مشترکی را در چهارچوب نهادها و کارگزاری‌های ویژه با فعالیت مستمر و مداوم دنبال می‌کنند.

ویژگی های سازمان عبارت است از:

1- اجتماع دولت‌ها

سازمان‌های بین‌ المللی از اجتماع دولت‌ها تشکیل می‌شود که سند تأسیس سازمان را تصویب کرده‌اند. هرچند اعضای تشکیل دهنده سازمان‌های بین المللی معمولاً از دولت‌ها هستند، اما سازمان‌هایی با موجودیت‌های غیر دولتی نیز وجود دارد که غیر از دولت‌ها نیز در آن عضویت دارد، مثل سازمان بین المللی کار که علاوه بر نمایندگان دولت‌ها، نمایندگان اتحادیه‌های کارگران و کارفرمایان می توانند در مذاکرات شرکت و اتخاذ تصمیم سهیم باشند.

2- تصویب سند تأسیس

برای اینکه سازمان تأسیس شود، باید سند تأسیس نیز تصویب شود. هرگونه تجمع دولت‌ها بدون تصویب سند تأسیس نمی تواند منجر به تشکیل یک سازمان بین المللی شود. تأسیس سند تصویب ممکن است متفاوت باشد که این تفاوت ناشی از خود سند می‌باشد. در برخی از سازمان‌ها، سند تأسیس با تصویب تعداد محدودی از دولت‌ها، یا با اکثریتِ دولت‌ها و یا با تصویب کلیه دولت‌ها لازم الاجرا می‌شود و در مواردی نیز با تصویب چند کشور خاص همراه با اکثریت دولت‌ها لازم‌الاجرا می‌شود.

تصویب سند تأسیس منجر به دو امر می‌شود:

1-  اعلام موجودیت سازمان: با تأسیس سازمان‌های بین المللی ضرورتاً معاهدات چند جانبه صورت می گیرد که بخش مهمی از حقوق سازمان‌های بین المللی را تشکیل می دهد.

2-  احراز شخصیت حقوقی و بین المللی:  تصویب اساسنامه به سازمان بین المللی شخصیت حقوقی بخشیده، آن را از حقوق و تکالیف خاصی برخوردار می‌کند. شخصیت حقوقی به سازمان‌ها استقلال داده و انها را از دولت‌های به وجود آورندۀ آن متمایز می‌سازد.

3- اهداف مشترک

اهداف سازمان در واقع قلمرو فعالیت آن را مشخص می‌سازد. سازمان‌ها بر اساس اهدافی که دنبال می‌کنند به دو دسته تقسیم می شوند:

1-  سازمان‌‌های بین المللی با اهداف عام؛ که دارای چندین هدف می‌باشد و در بخش‌های مختلفی فعالیت می‌کنند. از جمله این سازمانی‌ که اهداف عام و وسیعی را دنبال می‌کند سازمان ملل متحد می‌باشد.

2-  سازمان‌های بین المللی با اهداف خاص؛ این سازمان‌ها در یک بخش خاص فعالیت می‌کنند. مانند سازمان‌هایی که اهداف نظامی دارند (ناتو، پیمان ورشو، سنتو و...) سیاسی (جنبش عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی و...)، اقتصادی (اوپک، جامعه اقتصادی اروپا، آ. سه. آن و...) فرهنگی (یونسکو و...).

4- وجود ارکان و کارگزاری های خاص

سازمان‌های بین المللی علاوه بر تجمع دولت‌ها، برخورداری از سند تأسیس و اهداف مشترک، برای رسیدن به اهداف خود باید دارای ارکان و کارگزاری های خاص باشد که این ارکان بستگی به سند تأسیس دارد ولی هر سازمان با هر هدف و ترکیبی که باشد، می‌بایستی حداقل دارای دو رکن یا ارگان اساسی باشد:

1-    دبیر خانه: که برای هماهنگ کردن فعالیت دولت‌های عضو و ثبت مکاتبات و تبادل مراسلات می‌باشد.

2-    مجمع عمومی: که برای تجمع و گردهم‌آیی دولت‌های عضو می‌باشد.

5- تداوم و استمرار فعالیت

تلاش دایمی و مستمر اعضای یک سازمان، پشتوانۀ تحقق اهداف آن سازمان است. چون اهداف سازمان جهانی است، باید فعالیت سازمان دایمی، بلند مدت و مستمر باشد. بدین جهت، اغلب سازمان‌ها مدت مشخصی را برای فعالیت خود تعیین نکرده اند.

3- ویژگی «بین الدولی» بودن سازمان های بین المللی و استثنائات آن را بیان کنید؟

سازمان‌های بین الدولی از نظر قلمرو و جغرافیایی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

الف) سازمان‌های بین الدولی جهانی

ب) سازمان‌های جهانی، سازمان‌های بین‌الدولی منطقه‌ای

ج) سازمان‌های بین‌الدولی فرامنطقه‌ای.

 

الف) سازمان‌های بین‌الدولی جهانی: فعالیت این سازمان‌ها بیشتر سیاسی، نظامی، اقتصادی و غیره می‌باشد و با توجه به ارتباطی که این سازمان‌ها با سازمان‌ ملل متحد دارند، می‌توان آنها را به دو گروه سازمان‌های وابسته به خانواده ملل متحد و سازمان‌های خارج از خانواده ملل متحد تقسیم کرد.

u سازمان‌های بین‌الدولی جهانی وابسته به خانواده ملل متحد:

قطع نظر از ارکان اصلی سازمان ملل متحد، سایر سازمان‌های بین‌ الدولی جهانی وابسته به آن را می‌توان بر اساس تخصص‌هایش به شرح زیر رده بندی کرد:

ـ سازمان‌های ارتباطی جهانی: اینگونه سازمان‌ها، آن دسته از بنیادهای بین‌المللی هستند که فعالیت‌شان وقف ارتباطات فی مابین افراد بیشتر می‌شود و هر کدام از آنها تأمین کننده نیازهای فنی متفاوتی هستند مانند اتحادیه جهانی پستی و..

ـ سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی جهانی: این سازمان‌ها عهده‌دار حمایت از حقوق اجتماعی افراد (مانند کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، صندوق جمعیت ملل متحد، صندوق کودکان ملل متحد، و ... هستند.

ـ سازمان‌های پولی و مالی جهانی: این سازمان‌ها که پس از جنگ دوم جهانی به منظور ترمیم خرابی‌های ناشی از جنگ تأسیس شدند، عبارتنداز صندوق بین‌المللی پول و گروه بانک جهانی و...

ـ سازمان‌های تجاری و صنعتی جهانی: این سازمان‌ها عبارتنداز: سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی و ... که به طور کلی فعالیت این سازمان‌ها ناظر بر مسایل اقتصادی و همکاری‌های بین‌المللی لازم در این زمینه است.

ـ سازمان‌های آموزشی و پژوهشی جهانی: تحت این عنوان می‌توان مرسسه توسعه بین‌المللی تحقیقات و اموزش ملل متحد، دانشگاه ملل متحد، کمیسیون حقوق بین‌الملل و غیره اشاره کرد.

u سازمان‌های بین‌الدولی جهانی خارج از خانواده ملل متحد:

رسالت اینگونه سازمان‌ها اصولاً علمی و تحقیقاتی است و در زمینه‌های مختلف پزشکی، معماری، کشاورزی، آموزشی و  غیره فعالیت می کنند که از آن جمله می‌توان به انجمن توان بخشی بین‌المللی معلولین، سازمان‌های شهرهای متحد و ... اشاره کرد.

ب) سازمان‌های بین‌الدولی منطقه‌ای: سازمان‌های منطقه‌ای را می‌توان از جهان مختلف گروه‌بندی کرد، ولی هم آنها به سه دسته محدود تقسیم‌ می‌شوند:

ـ سازمان‌های اروپایی و منطقه آتلانتیک (مانند جامعه اقتصادی اروپا، ناتو)

ـ سازمان‌های امریکایی (مانند سازمان کشورهای آمریکایی، سازمان‌ کشورهای امریکای مرکزی)

ـ سازمان‌های آسیایی و آفریقایی (مانند اتحادیه عرب، سازمان وحدت آفریقا، اکو)

ج) سازمان‌های بین‌الدولی فرامنطقه‌ای: اعضای این سازمان‌ها از مناطق مختلف جهان گردهم آمده‌اند و به همین علت انها را باید سازمان‌های فرامنطقه‌ای نامید. مانند جنبش عدم تعهد و سازمان کنفرانس اسلامی. اعضای این سازمان‌ها از مناطق و قاره‌های مختلف هستند و آنها را نمی‌توان یک سازمان منطقه‌ای تلقی کرد.

 

4- تصویب سند تصویب دارای چه آثاری است، آثار مربوط را ذکر کرده، توضیح دهید.

تصویب سند تأسیس منجر به دو امر می‌شود:

3-  اعلام موجودیت سازمان: با تأسیس سازمان‌های بین المللی ضرورتاً معاهدات چند جانبه صورت می گیرد که بخش مهمی از حقوق سازمان‌های بین المللی را تشکیل می دهد.

4-  احراز شخصیت حقوقی و بین المللی:  تصویب اساسنامه به سازمان بین المللی شخصیت حقوقی بخشیده، آن را از حقوق و تکالیف خاصی برخوردار می‌کند. شخصیت حقوقی به سازمان‌ها استقلال داده و انها را از دولت‌های به وجود آورندۀ آن متمایز می‌سازد.

 

5- حداقل ارکان لازم برای تشکیل یک سازمان بین المللی کدامند و چه وظایفی را به عهده دارند؟

هر سازمان با هر هدف و ترکیبی که باشد، می‌بایستی حداقل دارای دو رکن یا ارگان اساسی باشد:

1-    دبیر خانه: که برای هماهنگ کردن فعالیت دولت‌های عضو و ثبت مکاتبات و تبادل مراسلات می‌باشد.

2-    مجمع عمومی: که برای تجمع و گردهم‌آیی دولت‌های عضو می‌باشد.

 

6- علت اعطای شخصیت بین المللی به سازمان های بین المللی چیست و نظر دیوان بین‌المللی دادگستری در مورد شخصیت بین المللی سازمان ملل متحد چه بوده است؟

علت اعطای شخصیت بین المللی به سازمان‌های بین المللی عبارتند از:

1- تکالیف اعضا در قبال سازمان.

2- اهلیت حقوقی

3- مزایایی پیش بینی شده در مواد 104 و 105 منشور.

4- قدرت قانونگاری سازمان.

دیوان پس از تأکید بر لزوم برخورداری سازمان ملل از یک شخصیت بین المللی به دارا بودن اهلیت حقوقی سازمان برای اقامه دعوی اشاره می‌کند. دیوان ظاهار می‌دارد که حقوق سازمان صرفاً می تواند بر اساس برخورداری ان از یک شخصیت بین المللی توجیه شود. دیوان می افزاید که سازمان بین المللی را نمی توان با دولت مقایسه کرد، زیرا شخصیت حقوقی و حقو و تکالیف آنها یکسان نیستند و سازمان بین المللی تابع حقوق بین الملل بوده و از حقوق و تکالیف بین‌المللی برخوردار شده است. همچنین حق اقامه دعوی بین المللی برای سازمان بین المللی محفوظ است.

 

7- دیوان بین المللی دادگستری در ارتباط با اختیارات شورای امنیت در قضیه «نامیبیا» (1971) چه اظهار نظر داشته و چه نتیجه گیری می توان از رأی مشورتی دیوان کرد؟

دیوان در این مورد نظر داد که سازمان ملل متحد می تواند به جانشینی جامعه ملل، اداره یک سرزمین تحت سرپرستی (سرزمین آفریقای جنوب غربی) را به عهده بگیرد.

از این رأی دیوان چنین می توان نتیجه‌گیری کرد که سازمان‌ها تا آنجا صلاحیت و اختیار دارند که برای انجام اهداف و مقاصدشان لازم و ضروری است، حتی اگر از موارد پیش بینی شده در اساسنامه عدول کند.

 

8- آثار حقوقی کسب شخصیت بین المللی به سازمان بین المللی را ذکر کرده، توضیح دهید؟

1- پیدایش موجودیت جدید به عنوان یکی از تابعین حقوق بین الملل: پیدایش یک سازمان با احراز شخصیت بین المللی آن صورت می‌گیرد.

2- استقلال در تصمیم گیری: کلیه سازمان‌ها از استقلال تصمیم گیری برخوردارند. دولت‌های به وجود آورنده یک سازمان در قالب موجودیتی جدید تصمیماتی را اتخاذ می‌کنند که مسؤولیت آنها متوجه سازمان می‌شود و نه دولت‌ها.

3- استقلال مالی سازمان‌ها: همانند هر شخصی حقوقی، سازمان‌های بین‌المللی دارای استقلال مالی هستندف هرچند منابع مالی سازمان‌ها از ناحیه دولت‌های عضو تأمین می‌شود، لیکن بودجه تأمین شده به صرف مصارفی می‌رسد که سازمان تشخیص می‌دهد.

4- استقلال حقوقی سازمان‌ها: سازمان‌ها در مقابل اقدامات خود مسؤول‌اند و چنانچه خسارتی به افراد و دولت‌ها وارد سازند، مسؤولیت خسارات وارده به عهده آنها خواهد بود، نه دولت‌های عضو، بدین ترتیب، سازمان‌ها در دعاوی حقوقی خود مستقل هستند.

5- داشتن دارایی و اموال مستقل: داراییی و اموال سازمان‌های بین‌المللی به خود آنها سازمان‌ها تعلق دارد و نه دولت‌های عضو.

 

9- در ارتباط با صلاحیت سازمان‌های بین المللی چه نظریاتی مطرح شده است، نظریات مربوط را ذکر کرده، توضیح دهید.

در رابطه به صلاحیت سازمان‌های بین‌‌المللی دو نظریه وجود دارد:

1- نظریه صلاحیت تصریح شده

به موجب این نظریه، سازمان‌های بین‌المللی تنها در حدود اختیارات و وظایفی که صراحتاً توسط دولت‌های به وجود آورنده جهت صلاحیت‌های ضروری در روابط بین‌المللی بدانها اعطا شده، اختیار دارند و خارج از آن صلاحیت دیگری ندارند. از طرفداران این نظریه می‌توان پروفسور «روتر» و حقوقدان مشهور اتریشی، «هانس کلسن» را نام برد.

2- نظریه صلاحیت ضمنی

طرفداران این نظریه معتقدند که صلاحیت و اختیارات سازمان‌های بین‌المللی فقط بستگی و محدود به موارد پیش بینی شده در اساسنامه یا سایر اسناد تأسیس آنها نیست، بلکه سازمان‌ها تا آنجا صلاحیت و اختیار دارند که برای انجام اهداف و مقاصدشان لازم و ضروری است، حتی اگر از موارد پیش بینی شده در اساسنامه عدول کند. از طرفداران این نظریه می توان خانم باستید و پروفسور شرمرس را نام برد.

 

10- صلاحیت ضمنی سازمان های بین المللی را به چه طرقی می توان استخراج کرد، طرق مربوط را ذکر کرده، توضیح دهید.

صلاحیت ضمنی سازمان‌های بین المللی را می توان به طرق زیر تعیین کرد:

1- استخراج صلاحیت‌های جدید سازمان از طریق بررسی اساسنامه و سایر اسناد سازمان: مانند بررسی مزایا و مصونیت‌های شناخته شده بین سازمان و دولت‌های عضو در اساسنامه و یا در «قراردادهای مقر»

2- استنباط صلاحیت سازمان از رویه و عملکرد آن: چنانچه سازمان در مدت زمان طولانی اقداماتی انجام داده باشد که در اساسنامه قید نشده و هیچگونه اعتراض و انتقادی از جانب دولت‌ها نسبت به آنها صورت نگرفته باشد، آن اقدامات در واقع به طور ضمنی مورد قبول و تأیید قرار گرفته است.

3- توجیه اقدامات توسط اهداف سازمان: از آنجا که تحقق اهداف سازمان از مقاصد اولیه و مؤسسین سازمان می‌باشد، لذا اعطای اختیارات و صلاحیت‌های لازم برای این امر ضروری به نظر می‌رسد. بدین ترتیب صلاحیت یک سازمان را می‌توان در پرتو اهداف آن سازمان تعیین کرد هرچند ان صلاحیت به طور صریح در اساسنامه قید نشده باشد.

4- تعیین صلاحیت در چهارچوب فعالیت سازمان: در چهارچوب تخصصی (امور سیاسی، فرهنگی، تربیتی، بهداشتی و....) که سازمان دارد می‌توان صلاحیت آن سازمان را تعیین کرد.

 

11- اشکال مختلف عضویت در سازمان های بین المللی را بیان کنید.

عضویت در سازمان‌های بین المللی به طور کلی به دو صورت می‌باشد:

1-  عضویت اعضا به صورت محدود: موجودیت‌هایی چون «نهضت‌های آزادی بخش» می‌توانند از حق عضویت محدود برخوردارر شوند. این موجودیت‌ها با انعقاد موافقت‌نامه‌ای به نام «موافقت‌نامه مشارکت» به «عضویت ناظر» یک سازمان بین‌المللی در می‌آیند. سازمان‌های آ.سه.آن، ناتو، اتحادیه اروپایی را می‌توان سازمان بین‌المللی محدود به شمار آورد.

2-    عضویت اعضا به صورت باز: سازمان ملل متحد را می‌توان به عنوان سازمان بین‌المللی باز به شمار آورد.

همچنین، عضویت در سازمان‌های بین‌المللی می‌تواند بدون قید شرط باشد و یا در برخی موارد احراز برخی شرایط می‌ تواند ضروری و الزامی تشخیص داده شود. این شرایط می‌توانند در برخی اوقات با رعایت تشریفات خاصی باشند، مانند دعوت سازمان از دولت خاص، یا تأیید دولت از سوی یکی از ارکان سازمان، انعقاد عهدنامه خاص و یا اینکه یک شرط اساسی مانند رعایت حقوق بشر یا اجرای دموکراسی و یا وضعیت مطلوب اقتصادی برای عضویت در یک سازمان در نظر گرفته شود.

 

12- کیمسیون حقوق بین الملل چه کنوانسیون هایی را در ارتباط با مزایا و مصونیت های سازمان‌های بین المللی تصویب کرده است؟

1- «کنوانسیون مزایا و مصونیت‌های سازمان ملل متحد» که در تاریخ 12 فبروری 1946 به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل‌ رسید.

2- «کنوانسیون مربوط به مزایا و مصونیت‌های نمایندگان دولت‌ها نزد سازمان‌های بین‌المللی» که در سال 1975 توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید.

 

13- منابع حقوقی مزایا و مصونیت های سازمان های بین المللی را ذکر کرده، به اختصار توضیح دهید؟

1- عرف بین‌المللی: قواعد عرفی به عنوان یکی از منابع اولیه حقوق بین‌الملل می‌توانند روابط بین سازمان‌های بین‌المللی را مشخص سازند.

2- اسناد مؤسس سازمان‌های بین‌ المللی: با توجه به اینکه قواعد عرفی کاملاً روشنگر حقوق و تکالیف کشورها و سازمان‌های بین‌ المللی نیستند، مؤسسین سازمان‌های بین‌المللی در هنگام تأسیس سازمان اصولی را در اساسنامه خود پیش بینی می‌کنند تا در پرتو آن به فعالیت خود نظام بخشند.

3- اسناد و معاهدات چند جانبه: اصول پیش بینی شده در اساسنامه و اسناد مؤسس سازمان‌های بین‌المللی در اغلب اوقات به طور کلی بیان شده و حقوق وظایف سازمان را به خوبی مشخص نمی‌سازد، لذا دولت‌های عضو با انعقاد موافقت‌‌نامه‌های چند جانبه جزئیات مربوط به مزایا و مصونیت‌ها را تنظیم می‌کنند.

4- اسناد و معاهدات دو جانبه: انعقاد موافقت‌نامه‌های دو جانبه که به منظور بیان هرچه صریح‌تر و روشن‌تر مزایا و مصونیت‌ها صورت می‌گیرد، عموماً بین سازمان‌های بین‌المللی از یک سو، و دولت‌های میزان از سوی دیگر تنظیم می‌شود.

5- رویه قضایی بین‌المللی: آرای محاکم بین‌المللی همچون آرای دیوان بین‌المللی دادگستری نیز یکی از منابع حقوقی مزایا و مصونیت‌های سازمان‌های بین‌المللی به شمار می‌آیند. به عنوان مثال، رأی دیوان مذکور در 1949 در مورد حق دفاع سازمان ملل متحد از حقوق کارکنان خود که پس از کشته شدن یکی از مامورین این سازمان در فلسطین اشغالی صادر شد، موجب شد تا این مساله برای سازمان‌های بین‌المللی به صورت یک قاعده حقوقی در آید.

6- دکترین: دکترین یا نظر برجسته‌ترین علما و حقوقدانان بین‌المللی را نیز می‌توان در زمرۀ منابع حقوقی مزایا و مصونیت‌های سازمان‌های بین‌المللی به شمار آورد.

 

14- پس از ذکر انواع مصوونیت های سازمان های بین المللی، به توضیح هر یک از مصونیت ها بپردازید.

1- مصونیت قضایی

2- مصونیت اموال و اماکن سازمان‌های بین‌المللی و هیأت دیپلماتیک

3- مصونیت بایگانی و اسناد و آزادی ارتباطات

4- مصونیت از تعرض

5- پناهندگی

 

1- مصونیت قضایی

مقصود از مصونیت قضایی این است که اعضای هیأت‌های نمایندگی بر خلاف سایر مردم و اتباع دیگر، از حیطه قدرت اجرایی کشور پذیرنده خارج باشند.

2- مصونیت اموال و اماکن (متعلق به) سازمان‌های بین‌المللی و هیأت دیپلماتیک:

اعطای چنین مصونیتی به منظور اعمال نظارت و اقتدار سازمان بر محدودۀ مقر خود و تضمین مکانی مطمئن برای دستیابی سازمان به اهداف خود می‌باشد.

3- مصونیت بایگانی و اسناد و آزادی ارتباطات

طبق بخش چهارم کنوانسیون مومی 1946، بایگانی و اسناد متعلق به سازمان ملل و سایر اسناد مجود در نزد این سازمان، از تعرض مصئون خواهند بود.

کمیسیون حقوق بین‌الملل نیز طی گزارشی در سال 1991 به مجمع عمومی اعلام می دارد:

1- بایگانی سازمان‌های بین‌المللی و کلاً تمامی اسناد متعلق به آنها و یا اسنادی که توسط این سازمان‌ها نگهداری می‌شود در هرجا که باشد از تعرض مصئون است.

2- بایگانی شامل تمام اوراق، اسناد، مکاتبات، کتب، فیلم، نوارهای صوتی، دیسکت‌های کامپیوتری، پرونده‌ها، دفاتر ثبت سازمان‌های بین‌المللی، رمز، کدها و محل‌های نگهدارنده پرونده و اثاثیه‌ای که برای حفاظت آنها ضروری است می‌شود.»

در همین زمینه در ماده 25 و 27 کنوانسیون 1975 نیز از مصئونیت بایگانی، اسناد و آزادی ارتباطات حمایت شده است.

4- مصونیت از تعرض

رؤسای هیأت‌های دیپلماتیک و کارکنان دیپلماتیک آنها از تعرض مصئون هستند و به هیچ عنوان نمی‌توان آنها را توقیف یا بازداشت کرد.

5- پناهندگی

از مفاد کنوانسیون 1975 استنباط می‌شود که فقط نمایندگان سیاسی و کارکنان بین‌ المللی سازمان‌های بین‌ المللی از حق پناهندگی برخوردارند، زیرا این افراد اساساً دارای مصئونیت هستند. در قرارداد مقر بعضی از سازمان‌های بین‌المللی تصریح شده است که سازمان حق دادن پناهندگی به اشخاصی که علیه آنان حکم جزایی صادر شده یا تحت تعقیب هستند و یا حکم بازداشت و اخراج انها صادر شده است را ندارند.

 

15- مصونیت قضایی اعضای هیأت‌های نمایندگی در سازمان‌های بین‌المللی را بررسی نمایید.

اعضای هیأت‌های نمایندگی

16- در چه مواردی رئیس ماموریت و کارمندان دیپلماتیک ماموریت از مصونیت قضایی برخوردار نخواهند بود.

الف) دعاوی مربوط به اموال خصوصی غیر منقول که در خاک دولت پذیرنده واقع است، مگر آنکه این افراد اموال را به نمایندگی از دولت فرستنده و برای مقاصد ماموریت (هیأت دیپلماتیک) در تصرف داشته باشند.

ب) دعاوی راجع به ما ترکی که در آن افراد مزبورر به طور خصوصی و نه به نام دولت فرستنده، وصی و امین ترکه و وارث یا موصی له واقع شده باشند.

ج) دعاوی راجع به فعالیت‌های حرفه‌ای یا تجاری از هر نوع که این افراد در خاک دولت پذیرنده و خارج از وظایف رسمی خود به آن اشتغال دارند.

 

17- چنانچه سازمان ملل متحد از حدود وظایف خود در کشور میزبان تخطی کند و خساراتی را به اشخاص حقیقی یا حقوقی وارد کند، حل اختلاف چگونه صورت خواهد گرفت؟

ابتدا باید تعارض موجود بین اجرای عدالت که همانا جبران خسارت است و مصئونیت سازمان‌های بین‌المللی به گونه‌ای حل شود. در این مورد، راه حل پیش بینی شده این است که سازمان‌های بین‌ المللی از مصئونیت خود انصراف کنند. در مورد سازمان ملل متحد، این وظیفه به عهده کمیته‌ای که توسط دولت میزبان تشکیل می‌شود، گذاشته شده است. کمیته مزبور موارد نقض مربوط به مزایا و مصئونیت‌ها را بررسی کرده و اقدام مقتضی را نسبت به رفع آنها به عمل می‌آورد. در صورت بروز اختلاف بین دولت میزبان و سازمان مقیم در آن کشور، موضوع به مجمع عمومی سازمان ملل متحد احاله می‌شود تا با تصویب مجمع از دیوان بین‌المللی دادگستری تقاضای رأی مشورتی شود.

 

18- کنوانسیون 1975 در ارتباط با سلب مصوونیت هیأت‌های دیپلماتیک نزد سازمان‌های بین‌المللی چه مقرراتی را وضع کرده است؟

در مورد سلب مصئونیت از هیأت‌های دیپلماتیک نزد سازمان‌های بین‌المللی ماده 31 کنوانسیون 1975 مقرر می‌دارد:

1- دولت فرستنده می‌تواند مصئونیت قضایی رئیس هیأت دیپلماتیک و کارمندان دیپلماتیک و اشخاص را که بر طبق ماده 36 از مصئونیت برخوردار هستند، سلب کند.

2- سلب مصئونیت بایستی همواره با صراحیت بیان شود.

3- در صورت اقامه دعوی از طرف هر یک از افراد مذکور در بند یک این ماده استناد به مصئونیت قضایی در قبال دعاوی متقابل که مستقیماً با دعوای اصلی ارتباط دارد، پذیرفته نخواهد بود.

4- سلب مصئونیت قضایی نسبت به دعوای مدنی یا اداری شامل سلب مصئونیت نسبت به اجرای حکم نخواهد بود. برای اجرای حکم مزبور اعلام سلب مصئونیت جداگانه‌اییی ضروری است.

5- چنانچه دولت فرستنده مصئونیت هیچ یک از افراد مذکور در بند 1 این ماده را نسبت به اقدامات مدنی سلب نکند، بایستی برای حل و فصل عادلانۀ دعوی نهایت سعی خود را به عمل آورد.»

 

19- دولت پذیرنده چه وظایفی در ارتباط با مصونیت اموال و اماکن سازمان‌های بین المللی دارد؟

مطابق ماده 23 کنوانسیون 1975 دولت پذیرنده وظایف زیر را به عهده دارد:

1- اماکن هیأت دیپلماتیک مصئونیت دارند و مامورین دولت پذیرنده جز با رضایت رئیس هیأت حق ورود به این امکان را نخواهند داشت.

2- الف: دولت پذیرنده وظیفه خاص دارد که کلیه تدابیر لازم را به منظور این که اماکن هیأت دیپلماتیک مورد تجاوز وخسارت قرار نگرفته و آرامش وشؤون آن متزلزل نشود، اتخاذ کند.

ب: در صورتی که اماکن هیأت دیپلماتیک مورد حمله قرار گیرد، دولت پذیرنده کلیه تدابیرلازم برای تعقیب و مجازات افرادی که مرتکب حمله شده اند، به عمل خواهد آورد.

3- اماکن هیأت دیپلماتیک و اسباب و اثاث و سایر اموال موجود در آن و وسایل نقلیه هیأت مصئون از تفتیش و مصادره و توقیف یا اقدامات اجرایی خواهد بود.

 

20- کنوانسیون 1975 چه مقرراتی را در ارتباط با آزادی ارتباطات هیأت‌های دیپلماتیک نزد سازمان‌های بین المللی وضع کرده است؟

در ارتباط با آزادی ارتباطات کنوانسیون 1975 در ماده 27 خود مقررات زیر را پیش‌بینی کرده است:

1- دولت پذیرنده، آزادی ارتباطات هیأت دیپلماتیک را به منظورهای رسمی اجازه داده و حمایت خواهد کرد. هیأت دیپلماتیک می تواند برای تماس با حکومت دولت فرستنده و نمایندگی سیاسی دایم و نمایندگی‌های کنسولی و هیأت‌های ناظر، در هرجا که باشند، از کلیه وسایل ارتباطی مناسب از جمله پیک و پیام‌های «کد» و رمز استفاده کند. با این حال، هیأت دیپلماتیک نمی‌تواند جز با رضایت دولت پذیرنده دستگاه فرستنده رادیویی نصب کند و مورد استفاده قرار دهد.

2- مکاتبات رسمی هیأت از تعرض مصئون خواهد دبود. اصطلاح مکاتبات رسمی به تمام مکاتبات مربوط به هیأت و وظایف آن اطلاع می‌شود.

3- بسته‌های جزو کیسه باید دارای علامات خارجی مشهود و مشخص کیفیت آن بوده و فقط حاوی اسناد یا اشیاء مورد استفاده رسمی هیأت باشد.

4- پیک هیأت که باید دارای مدرک رسمی حاکی از سمت وی و تعداد بسته‌های جزو کیسه باشد، در اجرای وظایف خود از حمایت دولت پذیرنده برخوردار خواهد بود. شخص پیک از مصئونیت برخوردار است و به هیچ عنوان توقیف یا بازداشت نخواهد شد.

5- دولت فرستنده یا هیأت دیپلماتیک می‌تواند پیک‌های مخصوص برای هیأت منصوب کند که در این صورت مقررات بند 5 این ماده حاکم خواهد بود، لیکن مصئونیت‌های مندرج در آن فقط تا زمانی که پیک مزبور کیسه خود را به مقصد برساند، جاری است.

6- کیسه را می‌توان به فرمانده یک کشتی یا هواپیمای بازرگانی که باید در یک محل ورودی مجاز وارد شود، سپرد. فرمانده مزبور که پیک هیأت تلقی خواهد شد، باید دارای مدارک رسمی حاکی از تعداد بسته‌های جزو کیسه باشد. هیأت دیپلماتیک می‌تواند طبق قرار قبلی با مقامات ذیصلاح دولت پذیرنده، یکی از اعضای خود را برای دریافت مستقیم و آزادانه کیسه از فرمانده کشتی یا هواپیما اعزام دارد.

 

21- بر اساس کنوانسیون های 1946 و 1975، هیأت‌های دیپلماتیک نزد سازمان‌های بین‌المللی از چه مزایایی برخوردارند، مزایای مذکور را ذکر کرده و به اختصار توضیح دهید؟

طبق کنوانسیون‌های 1946 و 1975 مزایای سازمان‌های بین‌المللی عبارتند از:

1- معافیت از عوارض و مالیات‌ها

2- معافیت از حقوق گمرکی و بازرسی

3- معافیت از مقررات بیمه‌های اجتماعی

4- معافیت از خدمات شخصی

 

1- معافیت از عوارض و مالیات‌ها

طبق کنوانسیون‌های 1946 و1975، رئیس هیأت دیپلماتیک و کارمندان هیأت از پرداخت کلیه عوارض و مالیت‌های شخصی یا مالی یا منطقه‌ای یا شهری جز در موارد زیر معاف می‌باشند:

الف) مالیات‌های غیر مستقیم از نوعی که معمولاً جزو قیمت کالا یا خدمات منظور می‌شود.

ب) عوارض و مالیت‌های وضع شده بر اموال غیر منقول خصوصی واقع در قلمرو دولت پزینده، جز در مواردی که فرد مذکور مال را به نمایندگی از دولت فرستنده برای مقاصد هیأت دیپلماتیک در تصرف داشته باشد.

ج) مالیات بر ارث که از طرف دولت پذیرنده دریافت می‌شود، با رعایت مفاد بند 4 ماده 38.

د) عوارض و مالیت‌های اخذ شده از درآمدهای شخصی حاصل در کشور پذیرنده و همچنین مالیات بر سرمایه‌های به کار افتاده در فعالیت‌های تجاری آن کشور.

هـ) عوارضی که در برابر انجام خدمات خاص وصول می‌شود.

و) هزینه‌های ثبت و دادرسی و رهن و تمبر در موارد اموال غیر منقول با رعایت مقررات ماده 24.

2- معافیت از حقوق گمرکی و بازرسی

در موافقت‌نامه‌های مقر سازمان ملل متحد و کنوانسیون عمومی 1946 به صراحت سخن در باب مزایای گمرکی به میان نیامده است، لیکن کنوانسیون 1975 با شناسایی این مزایا مقرراتی را به قرار زیر وضع کرده است:

1- دولت پذیرنده طبق قوانین و مقرراتی که ممکن است وضع کند، ورود اشیاء زیر را با معافیت از کلیه حقوق گمرکی و مالیاتی و سایر هزینه‌های فرعی ـ جز مخارج انبارداری و باربری و هزینه‌های ناشی از خدمات مشابه ـ اجازه خواهد داد:

الف) اشیاء مورد استفاده رسمی هیأت دیپلماتیک.

ب) اشیاء مورد استفاده شخصی رئیس هیأت دیپلماتیک و کارمندان هیأت، من جمله اثاثیه‌ای که برای منزل خود لازم دارند.

2- توشه شخصی رئیس هیأت دیپلماتیک و کارمندان هیأت از تفتیش معاف است، مگر انکه  دلایل جدی دال بر وجود اشیایی در آن که مشمول معافیت‌های مندرج در بند یک این ماده نمی‌شود، در دست بوده و یا ورود و صدور آن اشیا به موجب قوانین و مقررات قرنطینه دولت پذیرنده ممنوع باشد. در اینگونه موارد تفتیش فقط با حضور شخص برخوردار از این معافیت یا نماینده مجاز وی صورت خواهد گرفت.

3- معافیت از مقررات بیمه‌های اجتماعی

طبق ماده 32 کنوانسیون 1975 وین اعضای هیأت‌های دیپلماتیک نزد سازمان‌های بین‌المللی از معافیت مقررات بیمه‌های اجتماعی برخوردار هستند.

4- معافیت از خدمات شخصی

دولت پذیرنده، رئیس هیأت دیپلماتیک و کارکنان آن را از انجام خدمات شخصی و خدمات عمومی به هر شکل و صورت که باشد و همچنین از تعهدات نظامی از قبیل بیکاری و خدمات نظامی و اسکان افراد نظامی معارف خواهد داشت.

 

22- معافیت از عوارض و مالیات هیأت‌‌های دیپلماتیک نزد سازمان‌های بین‌المللی را بررسی کنید.

طبق کنوانسیون‌های 1946 و1975، رئیس هیأت دیپلماتیک و کارمندان هیأت از پرداخت کلیه عوارض و مالیت‌های شخصی یا مالی یا منطقه‌ای یا شهری جز در موارد زیر معاف می‌باشند:

الف) مالیات‌های غیر مستقیم از نوعی که معمولاً جزو قیمت کالا یا خدمات منظور می‌شود.

ب) عوارض و مالیت‌های وضع شده بر اموال غیر منقول خصوصی واقع در قلمرو دولت پزینده، جز در مواردی که فرد مذکور مال را به نمایندگی از دولت فرستنده برای مقاصد هیأت دیپلماتیک در تصرف داشته باشد.

ج) مالیات بر ارث که از طرف دولت پذیرنده دریافت می‌شود، با رعایت مفاد بند 4 ماده 38.

د) عوارض و مالیت‌های اخذ شده از درآمدهای شخصی حاصل در کشور پذیرنده و همچنین مالیات بر سرمایه‌های به کار افتاده در فعالیت‌های تجاری آن کشور.

هـ) عوارضی که در برابر انجام خدمات خاص وصول می‌شود.

و) هزینه‌های ثبت و دادرسی و رهن و تمبر در موارد اموال غیر منقول با رعایت مقررات ماده 24.

 

23- معیارهای راجع به طبقه بندی سازمان‌های بین‌المللی را بررسی کرده و معیار قابل قبول را بیان کنید؟

1- طبقه بندی بر اساس ترکیب جغرافیایی: بر اساس این معیار، سازمان‌ها به سازمان‌های جهانی و سازمان‌های منطقه‌ای تقسیم شده‌اند. این معیار می‌تواند در برخی موارد مشکل ایجاد کند، چرا که سازمان‌ها اصولاً بر مبنای ارادی تشکیل می‌شوند و همواره ممکن است برخی از دولت‌ها از عضویت بر مبنای ارادی تشکیل می‌شوند و همواره ممکن است برخی از دولت‌ها از عضویت در انها خود داری کنند. به عنوان مثال عضویت در بانک جهانی مشروط به پذیرش اصول اقتصادی و مالی حاکم بر آن است، دولت‌هاییی که آن اصول را مردود می‌شمرند، نمی‌توانند به عضویت آن سازمان درآیند. در این صورت، بانک جهانی جامعیت جهانی خود را از دست می‌دهد.

مفهوم سازمان‌های منطقه ای نیز بدون اشکال نیست، چرا که هر سازمان غیر جهانی یک سازمان منطقه‌ای نیست. به عنوان مثال اوپک را نمی‌توان یک سازمان منطقه‌ای که اعضای آن منحصراً از یک منطقه جغرافیایی تشکیل شده باشند، به شمار آورد، زیرا برخی از اعضای آن از منطقه خلیج فارس و برخی دیگر از آمریکای جنوبی و آفریقا می‌باشد.

2- طبقه بندی بر اساس اهداف: بر این اساس می‌توان سازمان‌های سیاسی، نظامی، فرهنگی، ادبی و... را داشت. اما این تقسیم بندی به هیچ وجه یک طبقه بندی واقعی نمی‌باشد، زیرا اغلب سازمان‌های بین‌المللی اهداف چند گانه‌ای را دنبال می‌کنند و فعالیت آنها محدود به هدف خاص و واحدی نیست.

3- طبقه بندی بر اساس اختیارات: بر این اساس سازمان‌ها به سازمان‌های تصمیم گیرنده و سازمان‌های عمل کننده و یا اینکه به سازمان‌های مشورتی، و سازمان‌های تعیین معیار طبقه بندی می‌شود. این معیار نیز همواره به یک طبقه بندی درست منتهی نمی‌شود، زیرا به عنوان مثال مجمع عمومی را نمی‌توان همیشه به عنوان یک دستگاه مشورتی و شورای امنیت را به عنوان یک دستگاه اجرایی به شمار آورد.

4- طبقه بندی بر اساس نوع اعضا و یا نوع مؤسسین: بر اساس این طبقه‌بندی سازمان‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند: 1- سازمان‌های بین‌الدولی 2- سازمان‌های غیر دولتی.

دسته چهارم نسبت به سایر طبقه‌بندی‌ها فراگیرتر و دقیق‌تر است، زیرا به بازیگران اصلی سازمان‌های بین‌المللی یعنی اعضای تشکیل دهنده آن توجه داشته است.

 

24- بر اساس قطعنامه شورای اقتصادی و اجتماعی چه سازمان‌هایی غیردولتی، غیرانتفاعی می‌توانند مقام مشورتی سازمان ملل متحد را کسب کنند، شرایط پیش بینی شده در آن قطعنامه را ذکر کنید؟

برای پذیرش یک سازمان غیر دولتی و اعطای مقام مشورتی به آن از طرف شورای اقتصادی و اجتماعی شرایط زیر در نظر گرفته شده است.

1- سازمان غیر دولتی باید با موضوعاتی که در صلاحیت شورای اقتصادی و اجتماعی است، سر و کار داشته باشد. این موضوعات عبارتند از: امور اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، علمی، فنی و موضوعات مربوط به حقوق بشر.

2- اهداف سازمان باید، با اهداف و اصول مندرج در منشور سازمان ملل منطبق باشد.

3- سازمان مذکور باید از کار سازمان ملل حمایت کرده و در چهارچوب اهداف و مقاصد خود و ماهیت و حوزه فعالیت‌هایش در جهت افزایش دانش عمومی از اصول و فعالیت‌های سازمان ملل تبعیت کند.

4- سازمان باید ویژگی نماینده بودن را داشته باشد و از منزلت بین‌المللی شناخته شده برخوردار باشد.

5- این سازمان‌ها باید یک مقر و مسؤول اجرایی مشخص داشته باشند.

6- نمایندگان صلاحیت‌دار سازمان غیر دولتی باید اختیار داشته باشند تا به نمایندگی از اعضای خود صحبت کنند و در صورت نیاز باید شواهد لازم را در این خصوص ارایه کنند.

7- سازمان غیر دولتی باید دارای یک ساختار بین‌المللی باشد. اعضای آن در خصوص اتخاذ سیاست‌ها و اقدامات سازمان از حق ردی برخوردار باشند.

8- هزینه اصلی این سازمان بین‌المللی غیر دولتی باید در درجه اول از طریق کمک‌های مالی وابستگان به سازمان یا از سوی اعضا تأمین شود.

9- سازمان‌های ملی بایستی به طور معمول نظرات خود را از طریق سازمان‌های بین‌المللی غیر دولتی که به آنها تعلق دارند، ابراز کنند.

10- شورا نمی‌تواند به طور مجزا با سازمان‌های بین‌المللی غیر دولتی که عضو یک کمیته یا گروهی که مشتمل از چند سازمان بین‌المللی غیر دولتی که ترتیبات مشورتی با شورا دارند با آن ترتیبات مشورتی برقرار نماید.

11- شورا در برقراری روابط مشورتی با یک سازمان غیر دولتی بررسی می‌کند که آیا حوزه فعالیت سازمان مذکور تماماً یا عمدتاً با حوزه کاری یکی از آژانس‌های تخصصی هماهنگ است یا خیر و اینکه آیا سازمان مذکور می‌تواند در صورت داشتن ترتیب مشورتی با یکی از آژانس‌‌های تخصصی، با شورا نیز ترتیبات مشورتی برقرار کند یا خیر.

 

25- سازمان‌های غیر دولتی، غیر انتفاعی به چند دسته طبقه بندی می‌شوند، موارد را ذکر کرده، توضیح دهید.

این سازمان‌ها به سه دسته طبقه بندی می‌شود: گروه 1، گروه 2 و گروه راستر

الف) گروه 1: سازمان‌هایی که عمدتاً فعالیت‌های آنها با فعالیت شورای اقتصادی و اجتماعی هماهنگی دارد و نیز در حیات اقتصادی و اجتماعی ملت‌های مناطقی که حکم نمایندگی آنها را به عهده دارند، سهیم هستند در این گروه جای می‌گیرند. مثل اتحادیه‌های کارگری، تجاری، مدیریت، مصرف کنندگان، کشاورزی، اتحادیه جهانی مسلمانان، کنگره جهانی مسلمانان، شورای بین‌ المللی زنان، اتحادیه انجمن‌های هلال احمر و صلیب سرخ و ...

ب) گروه 2: این گروه شامل سازمان‌ها و مؤسساتی می‌شود که دارای مسؤولیت‌ها و صلاحیت‌های محدود می‌باشند و فقط می‌ توانند موضوعاتی که مرتبط با وظایف شورای اتقصادی و اجتماعی است، فعالیت و اظهار نظر کنند. سازمان‌های غیر دولتی شامل این گروه می‌توانند در جلسات علنی شورا شرکت کرده و اظهارات کتبی و شفاهی خود را دربارۀ موضوعات مرتبط و مشمول در صلاحیت‌شان به شورا تقدیم کنند. از جمله سازمان‌هایی که در این گروه جای می‌گیرند عبارتند از: سازمان عفو بین‌الملل، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، کمیسیون بین‌المللی حقوقدانان، فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر، گروه حقوق اقلیت‌ها.

ج) گروه راستر: سازمان‌هایی که دارای مقام مشورتی با شورای اقتصادی و اجتماعی نیستند، ولی شورا یا دبیر کل سازمان ملل با مشورت با کمیته سازمان‌های غیردولتی شورا تشخیص می‌دهند که سازمان‌های مذکور می‌توانند در برخی موارد کمک‌های سودمندی به بحث‌های ارگان‌های ذیربط سازمان ملل بکنند در «گروه راستر» قرار می گیرند. سازمان‌هایی که نزد آژانس‌های تخصصی سازمان ملل دارای مقام مشورتی هستند و سازمان آموزش بین‌المللی سوسیالیستی نیز در این گروه قرار می‌گیرند.

 

26- شرایط تعلیق و پس گیری مقام مشورتی سازمان‌های غیر دولتی، غیر انتفاعی را بیان کنید؟

در موارد زیر مقام مشورتی سازمان‌های غیر دولتی به پیشنهاد کمیته سازمان‌های غیردولتی و با تصویب شورای اقتصادی و اجتماعی به حالت تعلیق درآمده یا پس گرفته می‌شود:

1- اگر شواهد قابل توجهی در مورد کمک‌های مخفی دولتی به یک سازمان غیردولتی به منظور اعمال نفوذ و انجام اعمالی بر خلاف مقاصد مندرج در منشور سازمان ملل وجود داشته باشد.

2- اگر سازمانی علناً از موقعیت خود سوء استفاده کند و بر خلاف اصول مندرج در منشور و به طور مستمر و بنابر ملاحظات سیاسی و گزارش‌های غیرمستند به فعالیت علیه کشورهای عضو سازمان ملل بپردازد.

3- اگر سازمان مذکور سه سال پی در پی نتواند کمک مثبت و مؤثری به کار شورا یا کمیسیون ها و نهادهای تابعه ارایه دهد.

 

27- صلاحیت تقنینی سازمان‌های بین المللی را بررسی کنید.

سازمان‌های بین‌المللی که نقش پیش از پیش حایز اهمیتی را در تنظیم روابط بین‌المللی ایفا می‌کنند، قطعاً نیازمند به اختیارات و صلاحیت تقنینی در حدود وظایف خود می‌باشند. اعطای چنین اختیاراتی به سازمان‌های بین‌المللی منافع متعددی را در بر دارد، از جمله:

ـ از آنجا که تنظیم قواعد بین‌ المللی از طریق قراردادی مشکل و یک روند طولانی را می‌طلبد، سازمان‌های بین‌المللی می‌توانند به شکل سریع‌تری به آن مهم دست یابند.

ـ به علت دایمی بودن سازمان‌های بین‌المللی، آنها می‌توانند یک سلسله قواعد کلی وضع کرده و با گذشت زمان آنها را با نیازها و ضروریات روز وفق دهند.

ـ بدین ترتیب، یک نهاد بین‌المللی با ماهیت تقنینی که بر دولت‌ها برتری دارد، ایجاد شده و به طور مؤثری جامعه بین‌المللی را نظام می‌بخشد.

علی‌رغم فوایدی که بر صلاحیت تقنینی سازمان‌های بین‌المللی می‌توان بر شمرد، مسایلی که پیرامون این صلاحیت مطرح می‌شود را نیز باید در چند نکته خاطر نشان ساخت:

1- اگر چنانچه مبانی قواعد حقوق بین‌الملل را توافق و تراضی صریح یا ضمنی دولت‌ها بدانیم، در این صورت، تصمیم‌های سازمان‌های بین‌المللی را که غالباً با اکثریت آرا تصویب می‌شود و مورد قبول اقلیت قابل ملاحظه‌ای نمی‌باشد، نمی‌توان برای کلیه دولت‌ها الزام آور دانست.

2- با این حال اهمیت برخی از تصمیم‌های صریح و عام مجمع عمومی سازمان‌ ملل که تحت عنوان «اعلامیه‌ها» به تصویب می‌رسند را نمی‌توان نادیده گرفت. اهمیت این اعلامیه‌ها متعاقباً بررسی خواهد شد.

3- هرچند ماده 38 اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری، قطعنامه‌ها و تصمیم‌های سازمان‌ بین‌المللی را در شمار منابع حقوق بین‌الملل ذکر نکرده است، با این حال دیوان لاهه در موارد متعددی قطعنامه‌های شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد را واجد ارزش حقوقی مسلم دانسته است.

4- پیچیدگی مساله از آنجا ناشی می‌شود که واژه «توصیه نامه» که برای اغلب تصمیم‌های سازمان‌های بین‌المللی به کار می‌رود، به علت تعدد گیرندگان این توصیه‌نامه‌ها دارای ارزش حقوقی واحدی نیست.

 

28- انواع قطعنامه های سازمان ملل متحد را ذکر کرده، به اختصار بیان کنید؟

1- قطعنامه های داخلی سازمان ملل

قطعنامه‌های داخلی سازمان ملل که در واقع مربوط به حقوق داخلی آن می‌گردد حدود 5/4 قطعنامه‌های سازمان ملل را از بدو تأسیس (1945) تشکیل می‌دهد. هدف این قطعنامه‌ها تنظیم روابط بین ارکان مختلف سازمان ملل است که به صورت الزامی می‌باشند.این قطعنامه‌ها عموماً در ارتباط با موضوعات زیر تنظیم و تصویب می‌شوند:

تصویب بودجه سازمان طبق ماده 17 منشور، ایجاد ارکان فرعی، انتخاب اعضای ارکان مذکور، هماهنگی فعالیت سازمان با ارکان فرعی، نظارت بر فعالیت‌های دبیرخانه، انتخاب دبیر کل، وضع مقررات داخلی برای مجمع عمومی و غیره.

2- قعطنامه‌های مربوط به حفظ صلح و امنیت بین‌المللی

بخش قابل ملاحظه‌ای از قطعنامه‌های سازمان ملل متحد مربوط به حفظ صلح و امنیت بین‌ المللی است که قدرت الزام آور این قطعنامه‌ها ناشی از مفاد ماده 25 منشور است.

3- قطعنامه‌های اعلامی

قطعنامه‌هایی هستند که حاوی اصول و مبانی بوده و عموماً نیز به نام «اعلامیه اصول» یا به اختصار به «اعلامیه» معروف گردیده اند. هدف این قطعنامه‌ها بیشتر تأیید قواعد موجود است تا وضع قواعد جدید. این قطعنامه‌ها، همچنین قصد تبدیل رویه‌های عرفی را به قواعد قراردادی ندارند، بلکه هدفشان تنها روشن کردن و تبییین محتوای قواعد عرفی و قراردادی است. با وجود این، در برخی موارد، قطعنامه‌های اعلامی می‌توانند به منظور تدارک موقت و گذرای قواعد حقوقی وضع شده و یا پیش درآمدی برای وضع قواعد جدید باشند. بنابراین، اعلامیه صورت «حقوق موقت» را پیدا می‌کند که محل گذر از سیستم قدیم به سیستمی جدید است.

 

29- قطعنامه های اعلامی دارای چه خصوصیات و آثار حقوقی می‌باشند؟

1- این قطعنامه‌ها بیشتر تأیید قواعد موجود است تا وضع قواعد جدید.

2- هدف این قطعنامه‌ها روشن کردن و تبییین محتوای قواعد عرفی و قرار دادی است.

3- با وجود این، در برخی موارد، قطعنامه‌های اعلامی می‌توانند به منظور تدارک موقت و گذرای قواعد حقوقی وضع شده و یا پیش درآمدی برای وضع قواعد جدید باشند. تجلی تمام عیار این اعلامیه‌ها در تصویب و اجرای معاهداتی است که بعداً در این مورد به وجود خواهد آمد.